چاپ

دکترمحمدصادق محبی نظر

به گزارش همدان خبر خط لوله صلح(Peace Pipeline) به منظور صادرات گاز ایران به هند و پاکستان با هدف حضور استراتژیک انرژی گستر جمهوری اسلامی ایران در شبه قاره هند، از اواخر دهه 90 میلادی مطرح گردید. این خطوط لوله به طول 2700 کیلومتر بوده که 1100 کیلومتر در ایران، 780 کیلومتر در پاکستان و 600 کیلومتر در هندوستان با هدف صادرات روزانه 150 میلیون مترمکعب گاز میدان پارس جنوبی احداث می گردد. عملیات اجرایی در سال 2002 آغاز گردید اما به دلیل فشارهای حداکثری آمریکا و برخی متحدان منطقه ای، دو کشور هند و پاکستان؛ علیرغم نیازهای شدید تکمیل و تنوع سبد انرژی، رغبتی به ادامه روند اجرایی نشان ندادند. امریکا با هدف کاهش نفوذ و حذف ایران از کوریدور انتقال گاز اوراسیا و فاصه گیری از بازار انرژی Indian Subcontinent، ایده ایجاد و احداث خطوط لوله تاپی (TAPI: Turkmenistan-Afghanistan-Pakistan-India pipeline) توسط شرکت یونوکال (Unocal) و حمایت عربستان سعودی با هدف ترانزیت گازی ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند را مطرح و میزبانان تاپی در سال 2010 موافقتنامه را مبنی بر عرضه 1.2 میلیارد فوت مکعب گاز سالیانه امضاء و در دسامبر 2015 روسای جمهور ترکمنستان(قربان قلی محمداف)، پاکستان(نواز شریف) و افغانستان(اشرف غنی) و نخست وزیر هند عملیات اجرای خط لوله تاپی آغاز گردید. امریکا همواره با طرح مسائلی همچون خشونت گرایی وتروریسم، اختلافات قومی و مذهبی و سایه حضور داعش در شمال افغانستان؛ با اغراق شرایط ژئوپلیتیکی منطقه، سعی در تعلیق این خط لوله داشت. القا و تقویت این تفکر که در این مناطق، گفتمان امنیتی نظامی در اولویت بوده و نمی توان به فرجام چنین طرح هایی امید بست و کشورهای مسیر خط لوله صلح، فاقد حداقل زمینه های همگرایی و گفتمان مشترک هستند.
اختلافات اسلام آباد و دهلی نو در خصوص منطقه کشمیر، اختلافات افغانستان و پاکستان بر سر ایالت خیبر پختون خاه و مرز دیورند(Durand line) نیز همواره به عنوان چالش در مسیر انتقال گاز به شبه قاره هند مطرح می باشد.
علیرغم همگونی فرهنگی، سیاسی و ایدوئولوژیکی کشورهای میزبان خط لوله صلح، همچنان فقدان مدیریت واحد انرژی در میان مثلث کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان، با دسیسه های امریکا و متحدانش، خط لوله صلح همانند سایر خطوط لوله خواهر مانند خط لوله گاز قطر به اروپا، خطوط لوله انرژی میادین شرقی سیبری به چین ؛ همچنان بر روی صفحات کاغذی نقشه برجای مانده است.
فاز اولیه خط لوله صلح در داخل کشور تا نقطه مرزی آماده گردیده و دیپلماسی انرژی باید سنگ بعدی بنای خط لوله صلح را در پاکستان گذاشته و اسلام آباد باید در عوامل انگیزشی تکمیل سبد انرژی خود راسخ تر از گذشته پیشگام گردد. با نگاهی به حضور میدانی قدرتمند و دیپلماسی ارزش محور جمهوری اسلامی در کشورهای سوریه و عراق در دهه گذشته و ایجاد تعاملات ساختار محور در منطقه، حضور ایران را الزامی بر تکمیل این پازل چند تکه نمایان می سازد. تکمیل این پازل، فقط با محوریت ایران امکان پذیر است و خط لوله صلح، علاوه بر انتقال انرژی از ایران به شبه قاره، مرزهای استراتژیک ایران در آسیای میانه را به جنوب شرق پیوند می زند.
با گسترش روند بیداری اسلامی و تغییرات سیاسی امنیتی منطقه و مهمتر از همه خروج امریکا، نقش جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگر موثر زمینه انتقال انرژی به شبه قاره بیش از پیش نمایان است. دیپلماسی قدرتمند انرژی جمهوری اسلامی می تواند روند همگرایی کشورهای میزبان خطوط لوله انرژی را کامل و هم سویی تجارت و اقتصاد انرژی را با همگرایی منطقه ای بهبود و ابعاد سیاسی، دیپلماسی، امنیتی و فرهنگی را در منطقه توسعه دهد. نظر نگارنده بر این است که بدون حضور موثر ایران در این کریدور، سایر خطوط لوله انتقال انرژی فرجامی نخواهد داشت و متاثر از سایه سیاست های مداخله جویانه ایالات متحده و سایر متحدان منطقه ای، محکوم به تعلیق می باشد. لذا حلقه مفقوده مدیریت ترانزیت انرژی، بهره مندی از تدبیر و دیپلماسی میدانی ایران است. امری که علاوه بر حفظ و گسترش منافع مشترک، باعث تنوع بخشی به سبد صادرات انرژی و انحصار بازار صادرات انرژی گردد. نقش استراتژیک و ژئوپلیتیکی ایران، هموار کننده مسیر پر پیچ و تاب خطوط لوله صلح است و در شرایط کنونی، خواستگاه بین المللی انرژی به این کانون هدایت همگرا می شود.

خبرنگاراکرم رسولی